نزول آیه اکمال در عرفه
چهارشنبه, ۱۱ شهریور ۱۳۹۴، ۰۶:۰۷ ب.ظ
بسم الله الرحمن الرحیم
« الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلَامَ دِینًا » (المائده:3)
اهل سنت معتقدند که آیه ی فوق که به آیه
ی اکمال معروف است ، در روز عرفه نازل شده ؛ اما شیعیان معتقدند که این
آیه در روز غدیر خم نازل شده است . در این مقاله به یک تناقض در گفتار
علمای اهل سنت خواهیم پرداخت ، و نشان خواهیم داد که آن ها به طور غیر
مستقیم نزول آیه در روز غدیر را اثبات نموده اند .
اهل سنت مدعی هستند آیه ی اکمال در روز عرفه یعنی
روز نهم ذی الحجه سال دهم هجری نازل شده است. آن ها برای این ادعای خود ،
سخنانی از برخی صحابه ی نامدار همچون عمر بن خطاب نقل کرده اند. اما شیعه
بنا بر نقل هائی که هم شیعه آن را آورده و هم اهل سنت ، معتقد است که این
آیه در روز غدیر خم یعنی روز هجدهم ذی الحجه سال دهم هجری و پس از معرفی
حضرت علی (علیه السلام) و سایر فرزندان او به عنوان جانشینان حضرت رسول
اکرم (صلّی الله علیه و آله) نازل شده است. سیوطی مفسر بزرگ اهل سنت در
تفسیر خویش دو حدیث از ابوسعید خدری و ابوهریره در این باره نقل کرده است :
"
أخرج ابن مردویه وابن عساکر بسند ضعیف عن أبی سعید الخدری قال : لما نصب
رسول الله صلى الله علیه و سلم علیا یوم غدیر خم فنادى له بالولایة هبط
جبریل علیه بهذه الآیة " الیوم أکملت لکم دینکم " .
وأخرج
ابن مردویه والخطیب وابن عساکر بسند ضعیف عن أبی هریرة قال : لما کان یوم
غدیر خم وهو یوم ثمانی عشر من ذی الحجة قال النبی صلى الله علیه و سلم : من
کنت مولاه فعلی مولاه . فانزل الله الیوم أکملت لکم دینکم ."
( الدر المنثور - السیوطی - ج 2 - ص 259 )
(
ابن مردویه و ابن عساکر از ابوسعید خدری نقل کرده اند که گفت : هنگامی که
رسول خدا ( صلى الله علیه و آله و سلم ) علی را در روز غدیر خم [به امامت]
نصب کرد ، و برای ولایت او بین مردم ندا در داد ، جبرئیل با این آیه فرود
آمد : « امروز دین تان را کامل کردم ».
و
همچنین ابن مردویه و خطیب و ابن عساکر از ابوهریره نقل کرده اند که گفت :
وقتی روز غدیر خم که همان هجدهم ماه ذی الحجه باشد فرا رسید ، رسول خدا (
صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود : "هرکس من مولای او بودم ، علی مولای
اوست ." پس خداوند این آیه را نازل کرد که : « امروز دین تان را کامل کردم
». )
البته چنان که مشاهده می شود وی سند هر دو حدیث را تضعیف نموده ، زیرا این مطلب با اعتقادات اهل سنت سازگار نیست !
در
ادامه براى اثبات بطلان احادیثی که مبیّن نزول آیه اکمال در روز عرفه
هستند ، به تفاسیر و تواریخ اهل سنت مراجعه می کنیم تا تناقض را ببینیم.
اهل سیر و آثار از اهل تسنن اتفاق دارند بر آنکه پیامبر اکرم ( صلى الله علیه و آله و سلم ) بعد از نزول آیه اکمال دین، هشتاد و یک روز، و یا هشتاد و دو روز عمر کرده و به دار بقا رحلت فرمودند .
فخر رازی در تفسیر خود می گوید:
" المسألة
الرابعة : قال أصحاب الآثار : إنه لما نزلت هذه الآیة على النبی صلى الله
علیه وسلم لم یعمر بعد نزولها إلا أحداً وثمانین یوماً ، أو اثنین وثمانین
یوماً ، ولم یحصل فی الشریعة بعدها زیادة ولا نسخ ولا تبدیل ألبتة ، وکان
ذلک جاریاً مجرى أخبار النبی صلى الله علیه وسلم عن قرب وفاته ، وذلک إخبار
عن الغیب فیکون معجزاً "
( تفسیر الرازی - الرازی - ج 11 - ص 139 )
(اصحاب
آثار گفته اند که : چون این آیه بر پیغمبر اکرم صلّی الله علیه (وآله)
وسلّم نازل شد پس از نزول آن بیش از هشتاد و یک و یا هشتاد و دو روز عمر
نکردند و بعد از این آیه در شریعت اسلام، زیاده و تبدیل و نسخی واقع نشد. و
این آیه جاری مجرای اخبار رسول خدا از نزدیکی وفاتش بود. واین اخبار از
غیب است، و معجزه میباشد )
تقریبا همه ی مفسرین بزرگ اهل سنت به تبعیت از تاریخ نویسان ، با هم مشترک اند . نام برخی از آن ها از این قرار است:
تفسیر أبی السعود - أبی السعود - ج 3 - ص 7
تفسیر الثعلبی - الثعلبی - ج 2 - ص 290
تفسیر البغوی - البغوی - ج 1 - ص 504
زاد المسیر - ابن الجوزی - ج 1 - ص 289 و ج 2 - ص 239
تفسیر ابن کثیر - ابن کثیر - ج 2 - ص 14
الدر المنثور - جلال الدین السیوطی - ج 2 - ص 257
فتح القدیر - الشوکانی - ج 2 - ص 12
تفسیر الآلوسی - الآلوسی - ج 6 - ص 60
همچنین مورخین و سیره نویسان مىگویند: رحلت آن حضرت در روز دوازدهم ماه ربیع الاول واقع شد. مثلا ابن کثیر دمشقی در ذکر متوفّیات سال یازدهم از هجرت گفته است:
" توفی
فیها رسول الله صلى الله علیه وسلم محمد بن عبد الله سید ولد آدم فی
الدنیا والآخرة ، وذلک فی ربیعها الأول یوم الاثنین ثانی عشره على
المشهور . "
( البدایة والنهایة - ابن کثیر - ج 6 - ص 365 )
(در
این سنه وفات یافت رسول خدا صلّی الله علیه (وآله) وسلّم مُحَمَدُ بنُ
عَبْدِ اللهِ سَیِّدُ وُلْدِ آدَمَ فِی الدُّنیا وَ الآخِرَةِ و بنا به
مشهور این وفات در دوازدهم ماه ربیع الاوّل واقع شد. )
از سایر منابع تاریخی اهل سنت که به در این مورد اشاره کرده اند، می توان موارد زیر را نام برد:
السیرة الحلبیة - الحلبی - ج 3 - ص 473
السیرة النبویة - ابن کثیر - ج 4 - ص 509
حال
اگر فرض شود که آیه در روز عرفه یعنی روز نهم ذی الحجه نازل شده است،
فاصله بین نزول آیه و ارتحال حضرت ، 90 یا 91 روز خواهد شد. علت این اختلاف هم
آن است که امکان دارد یکی از سه ماه فیمابین ، سی روزه باشد . ولی این
فاصله خلاف تصریح علمای اهل سنت بوده و کسی هم آن را ذکر نکرده است.
پس
اینجا یک تناقض میان اقوال اهل سنت وجود دارد . یعنی امکان ندارد که هم
نزول آیه در روز عرفه رخ داده باشد ، و هم فاصله آن تا رحلت حضرت نبی اکرم
81 روز باشد . لذا چون این دو قول نمی توانند همزمان درست بوده و متناقض با
یکدیگر می باشند ، هر دو از درجه ی اعتبار ساقط می شوند .
اما
چنانچه فاصله ی میان روز غدیر خم یعنی 18 ذی الحجه تا 12 ربیع الاول را
حساب کنیم ، 81 یا 82 روز خواهد بود . به این ترتیب با این قرینه قول فاصله
ی نزول تا رحلت اعتبار مجدد یافته ، و نزول آیه در 18 ذی الحجه ثابت می
شود .
پس
ما نشان دادیم که بر اساس نقل های اهل سنت ، قول فاصله ی 81 یا 82 روزی از
نزول آیه ی اکمال تا تاریخ رحلت نبی مکرم اسلام یعنی 12 ربیع الاول ، تنها
با نزول آن در روز غدیر خم یعنی 18 ذی الحجه سازگار است و نه نزول در روز
عرفه یعنی روز نهم .
